Mâm cúng Tết Đoan Ngọ chi tiết ba miền Bắc - Trung - Nam

Tết Đoan Ngọ là một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng trong văn hóa người Việt được diễn ra vào 5/5 âm lịch. Vào ngày này, mỗi gia đình đều chuẩn bị một mâm cúng Tết Đoan Ngọ tươm tất để dâng lên tổ tiên, thể hiện lòng thành kính và cầu chúc bình an, sức khỏe. Cùng tìm hiểu chi tiết mâm cúng Tết Đoan Ngọ ba miền Bắc - Trung - Nam trong bài viết này.

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ

Tết Đoan Ngọ là dịp lễ quan trọng trong văn hóa người Việt, đặc biệt ở miền Bắc, mâm cúng trong ngày này không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn thể hiện sự tinh tế trong ẩm thực và thẩm mỹ truyền thống. Dưới đây là những lễ vật đặc trưng thường có mặt trong mâm cúng của người miền Bắc mỗi dịp mùng 5 tháng 5 âm lịch:

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Bắc

Hoa tươi

Hoa sen là lựa chọn hàng đầu trong dịp Tết Đoan Ngọ bởi vẻ đẹp thanh tao và tinh khiết, gợi lên sự trang trọng, an nhiên. Ngoài sen, người miền Bắc cũng chuộng các loại hoa nhỏ nhắn, có hương thơm nhẹ như hoa cau, hoa nhài hay mẫu đơn đỏ để trang trí bàn thờ, tạo không gian tôn nghiêm và đầy sức sống.

Hoa sen là lựa chọn hàng đầu trong dịp Tết Đoan Ngọ

Trái cây theo mùa

Vào khoảng cuối tháng 5 âm lịch, miền Bắc bước vào mùa thu hoạch mận và vải, hai loại trái cây phổ biến nhất được bày trong mâm lễ Tết Đoan Ngọ. Việc dâng những loại quả đang vào độ ngon nhất trong năm không chỉ thể hiện lòng thành kính mà còn gửi gắm mong ước về mùa màng bội thu, cuộc sống sung túc, sức khỏe dồi dào.

Cơm rượu nếp

Món ăn quan trọng nhất trong ngày này chính là cơm rượu nếp được nấu từ nếp cái hoa vàng và ủ lên men vừa đủ để có vị ngọt xen lẫn chút cay nồng.

Người xưa tin rằng, ăn cơm rượu vào buổi sáng mùng 5/5 sẽ giúp tiêu diệt ký sinh trùng trong người, làm sạch đường ruột và tăng cường đề kháng. Đây là một phần không thể thiếu trong mâm cúng ở miền Bắc.

Món ăn quan trọng nhất trong ngày này chính là cơm rượu nếp

Bánh tro

Bánh tro (hay còn gọi là bánh gio) được làm từ gạo nếp ngâm trong nước tro của các loại thảo mộc, sau đó gói trong lá chuối và luộc chín. Bánh có màu vàng trong nhẹ, vị thanh mát, thường được ăn cùng mật mía. Người Bắc tin rằng loại bánh này giúp giải nhiệt, dễ tiêu hóa và thanh lọc cơ thể giữa tiết trời oi bức của đầu hè.

Bánh tro được làm từ gạo nếp ngâm trong nước tro của các loại thảo mộc

Một số lễ vật khác

Bên cạnh các món chính, nhiều gia đình còn bày thêm bánh xu xê, xôi cốm hay chè hoa cau để làm phong phú mâm lễ. Những món ăn này không chỉ ngon miệng mà còn giúp mâm cúng thêm phần đầy đủ, tươm tất và mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống của miền Bắc.

Tương tự miền Bắc, người miền Trung cũng coi Tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5 âm lịch) là dịp quan trọng trong năm để tưởng nhớ tổ tiên và cầu mong sức khỏe, an lành. Tuy nhiên, trong văn hóa ẩm thực dâng cúng của người miền Trung, ngoài các lễ vật cơ bản, còn có thêm một số món mang đậm phong vị vùng đất đầy nắng gió này.

Cơm rượu lên men thủ công

Khác với cơm rượu miền Bắc được làm thành dạng nếp rời hoặc nếp viên, cơm rượu miền Trung thường được ép thành từng miếng nhỏ, vuông vắn. Nhờ quy trình lên men truyền thống, cơm có độ mềm dẻo và vị men ngọt xen chút cay nhẹ, tượng trưng cho việc “diệt trừ sâu bọ” và thanh lọc cơ thể.

Cơm rượu lên men thủ công

Thịt vịt

Một điểm nổi bật trong mâm cúng Tết Đoan Ngọ của người miền Trung là sự góp mặt của thịt vịt. Người dân nơi đây quan niệm rằng vào thời điểm nắng nóng giữa năm, thịt vịt có tính mát, giúp hạ nhiệt, tăng cường khí huyết và cải thiện tiêu hóa.

Thêm vào đó, tháng 5 âm lịch cũng là lúc vịt vào độ ngon nhất, thịt béo và săn chắc, rất thích hợp để dâng cúng và thưởng thức sau lễ.

Thịt vịt có tính mát, giúp hạ nhiệt, tăng cường khí huyết và cải thiện tiêu hóa

Chè kê

Không phổ biến rộng khắp toàn vùng nhưng chè kê là món không thể thiếu trong mâm cúng Tết Đoan Ngọ của nhiều gia đình ở Quảng Nam. Món chè này được nấu từ hạt kê đãi sạch, hầm nhừ cho tới khi sánh mịn, mang vị ngọt thanh, dẻo thơm. Chè kê thể hiện sự giản dị mà tinh tế trong ẩm thực miền Trung và là nét chấm phá độc đáo cho mâm cúng ngày Tết.

Chè kê là món không thể thiếu trong mâm cúng của nhiều gia đình ở Quảng Nam

Tại các tỉnh thành phía Nam, mâm cúng Tết Đoan Ngọ không chỉ giữ lại những món quen thuộc như cơm rượu hay trái cây theo phong tục chung mà còn bổ sung thêm nhiều món đặc trưng, phản ánh khẩu vị và nét văn hóa ẩm thực riêng của người Nam Bộ.

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ miền Nam

Cơm rượu viên

Cũng là món cơm rượu truyền thống nhưng ở miền Nam, cơm nếp sau khi ủ men thường được nắm thành từng viên tròn nhỏ, ngâm trong nước đường loãng cho thêm phần ngọt dịu và mềm mại. Món ăn không chỉ có tác dụng "trừ sâu bọ" theo quan niệm dân gian mà còn mang lại cảm giác mát lành, dễ ăn trong những ngày đầu hè oi ả.

Bánh ú Bá Trạng

Bánh ú ở miền Nam được làm cầu kỳ hơn với nhân mặn gồm đậu xanh, thịt, trứng muối... bọc trong lớp nếp dẻo, gói bằng lá chuối hoặc lá sen rồi đem hấp chín. Loại bánh này không chỉ tạo điểm nhấn trên mâm cúng mà còn thể hiện sự đủ đầy, sung túc, mang theo lời chúc tốt lành cho gia đình trong nửa năm còn lại.

Bánh ú Bá Trạng

Chè trôi nước

Không thể thiếu trong mâm lễ cúng Đoan Ngọ miền Nam là món chè trôi nước với những viên bánh tròn dẻo, nhân đậu xanh thơm bùi, được nấu cùng nước đường ngọt thanh và chan thêm nước cốt dừa béo ngậy. Người miền Nam quan niệm chè trôi nước tượng trưng cho sự hanh thông, xua tan điều xấu và cầu mong bình an, viên mãn.

Chè trôi nước

Thông thường, cúng Tết Đoan Ngọ vào giờ Ngọ (từ 11h đến 13h) là khoảng thời gian lý tưởng nhất để làm lễ. Đây cũng chính là thời điểm Tết Đoan Ngọ diễn ra, nên cúng vào giờ này được xem là đúng “chính lễ”, mang lại ý nghĩa trọn vẹn.

Ngoài ra, theo lịch vạn sự, một số khung giờ khác trong ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch năm nay cũng được đánh giá là cát thời, phù hợp để thực hiện nghi lễ:

• Giờ Mão (5h – 7h sáng): Là thời điểm khởi đầu trong ngày, mang lại năng lượng tích cực, thích hợp để cúng Thần Tài – Ông Địa và cầu may mắn về tài lộc.
• Giờ Thân (15h – 17h chiều): Phù hợp với những gia đình bận rộn vào buổi sáng, tuy không phải chính giờ Đoan Ngọ nhưng vẫn được xem là giờ đẹp.
• Giờ Dậu (17h – 19h tối): Cũng là một khung giờ hoàng đạo, có thể chọn nếu không thể thực hiện lễ cúng vào các khung giờ sớm hơn.

Lưu ý: Hai khung giờ Tý (23h – 1h) và Sửu (1h – 3h) tuy là giờ đẹp theo lịch âm, nhưng rơi vào ban đêm, không phù hợp để cúng lễ vì không thuận tiện và thiếu sinh khí ban ngày.

Cúng Tết Đoan Ngọ vào giờ Ngọ (từ 11h đến 13h) là khoảng thời gian lý tưởng nhất

Tết Đoan Ngọ là ngày nào? Năm 2025, Tết Đoan Ngọ rơi vào Thứ Bảy, ngày 31 tháng 5 dương lịch. Đây là một trong những dịp lễ truyền thống, gắn liền với quan niệm "diệt sâu bọ", thanh lọc cơ thể và cầu chúc sức khỏe, bình an. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết Tết Đoan Ngọ 2025, những điều kiêng kỵ cần tránh và những việc nên làm để gặp may mắn.

Tết Đoan Ngọ gắn liền với quan niệm diệt sâu bọ

Tết Đoan Ngọ là một trong những dịp lễ truyền thống quan trọng của người Việt, được tổ chức vào ngày mùng 5 tháng 5 theo lịch âm. Năm 2025, Tết Đoan Ngọ trùng với thứ Bảy, ngày 31 tháng 5 dương lịch.

Tết Đoan Ngọ trùng với thứ Bảy, ngày 31 tháng 5 dương lịch

Vì diễn ra vào cuối tuần, Tết Đoan Ngọ năm nay là cơ hội thuận lợi để các thành viên trong gia đình quây quần bên nhau, chuẩn bị mâm lễ cúng tổ tiên với những món ăn mang đậm bản sắc dân tộc. Bên cạnh hoạt động tưởng nhớ ông bà tổ tiên, ngày lễ này còn gắn liền với nhiều ý nghĩa về sức khỏe và phong tục truyền thống.

Theo quan niệm dân gian, đây là thời điểm mà con người có thể thanh lọc cơ thể, loại bỏ những yếu tố gây hại từ bên trong, đặc biệt là ký sinh trùng trong đường ruột. Người xưa tin rằng vào ngày này, các loại ký sinh thường trỗi dậy, và nếu ăn một số món như cơm rượu nếp, hoa quả chua, sẽ giúp tiêu diệt sâu bọ và phòng tránh bệnh tật trong mùa hè.

Trong dịp lễ mang nhiều yếu tố tâm linh như ngày Tết Đoan Ngọ, dân gian thường lưu truyền những điều nên tránh để giữ gìn vận khí tốt, tránh rủi ro và xui xẻo. Dưới đây là một số điều kiêng kỵ phổ biến trong ngày này:

Không soi gương sau nửa đêm

• Người xưa tin rằng sau 12 giờ đêm, khí âm hoạt động mạnh. Nếu soi gương vào thời điểm này, có thể vô tình thu hút tà khí, gây ảnh hưởng xấu đến tinh thần và sức khỏe.

Tránh làm rơi tiền bạc hoặc để mất của

• Người xưa cho rằng mất tiền vào ngày Tết Đoan Ngọ là dấu hiệu hao tài, mất lộc. Do đó, việc cẩn trọng khi mang theo tài sản cá nhân là điều cần thiết để giữ vận may.

Tránh làm rơi tiền bạc hoặc để mất của

Tránh đặt chân xuống đất ngay sau khi thức dậy

• Vào sáng mùng 5 tháng 5 âm lịch, theo quan niệm dân gian, trước khi bước xuống giường, nên súc miệng sạch sẽ rồi mới ăn một chút rượu nếp hoặc trái cây để "trừ sâu bọ" trong cơ thể. Việc đặt chân xuống đất ngay có thể làm mất tác dụng thanh lọc này.

Không nên dừng lại ở những nơi âm khí nặng

• Trong ngày này, mọi người thường tránh dừng chân tại những nơi như nghĩa địa, bệnh viện, nhà tang lễ hoặc khu vực tối tăm, ẩm thấp vì dễ ảnh hưởng tiêu cực đến tinh thần và thể chất.

Không để giày dép bừa bộn

• Trong văn hóa phương Đông, giày dép gắn với khái niệm “tà khí”. Nếu để lộn xộn, không ngăn nắp, dễ chiêu dụ năng lượng xấu, gây ảnh hưởng không tốt đến vận khí gia đình.

Kiêng mua những vật phẩm có hình thù kỳ quái

• Nếu có dịp đi chơi xa hoặc du lịch đúng dịp này, nên tránh mua những món đồ có hình dạng dị biệt hoặc không rõ nguồn gốc. Theo quan niệm dân gian, các vật này có thể mang theo khí xấu về nhà.

Kiêng mua những vật phẩm có hình thù kỳ quái

Tránh chọn phòng đầu hoặc cuối hành lang khi nghỉ tại khách sạn

• Hai vị trí này trong khách sạn thường được xem là nơi dễ tụ khí âm, không thuận lợi cho sức khỏe. Bên cạnh đó, nên tránh ở phòng có các vật trang trí tôn giáo như tượng hay tranh thánh thần, vì có thể là dấu hiệu căn phòng từng gặp sự cố tâm linh.

Kiêng ăn uống bừa bãi trước khi cúng lễ

• Người chủ lễ cần giữ mình thanh tịnh từ ngày mùng 4 tháng 5 âm lịch. Tránh dùng các loại thực phẩm như thịt chó, thịt rắn, rượu rắn, tiết canh, cá chép, ba ba hay mắm tôm… để đảm bảo sự trang nghiêm, sạch sẽ trong lễ cúng.

Không ăn mặc hở hang hay nói lời thiếu chuẩn mực khi hành lễ

• Trong quá trình cúng Tết Đoan Ngọ, cần mặc trang phục kín đáo, lịch sự và giữ thái độ trang nghiêm, tránh nói những lời tục tĩu hoặc thiếu tôn kính nơi thờ cúng.

Bên cạnh những điều cần kiêng kỵ, Tết Đoan Ngọ còn là dịp để thực hiện một số nghi lễ và thói quen dân gian với mong muốn mang lại sức khỏe, may mắn và bình an cho cả gia đình. Dưới đây là những việc nên làm trong ngày mùng 5 tháng 5 âm lịch:

Thực hiện nghi thức “diệt sâu bọ”

• Đây là một tập tục lâu đời thể hiện niềm tin vào việc thanh lọc cơ thể khỏi những độc tố và mầm bệnh.
• Đối với người lớn, vào buổi sáng sớm nên súc miệng sạch sẽ ba lần, sau đó ăn một quả trứng vịt luộc và dùng rượu nếp hoặc một chút rượu để “diệt trừ sâu bọ” trong người. Tiếp theo là thưởng thức các loại hoa quả mùa hè như mận, vải, dưa hấu để hỗ trợ tiêu hóa.
• Đối với trẻ nhỏ, khi còn đang nằm trên giường, người lớn sẽ cho trẻ ăn trứng luộc, một ít rượu nếp (hoặc thay bằng cơm rượu nếu cần nhẹ nhàng hơn), kèm theo trái cây. Sau đó mới rửa mặt, rửa tay chân cho trẻ, tượng trưng cho việc loại bỏ những điều xấu trong cơ thể.

Thực hiện nghi thức “diệt sâu bọ”

Tắm nước lá truyền thống

• Người xưa tin rằng sau khi thực hiện nghi thức ăn rượu nếp, việc tắm bằng nước lá cây tự nhiên như lá tre, lá mùi, tía tô, kinh giới… sẽ giúp xua tan tà khí, làm mát cơ thể và hỗ trợ giải độc. Đây cũng là cách giúp thư giãn tinh thần trong những ngày hè oi bức.

Gội đầu và xông lá thơm

• Tập tục gội đầu bằng nước lá thơm vào ngày Tết Đoan Ngọ mang ý nghĩa làm sạch cơ thể và thanh lọc tâm trí. Phụ nữ thường gội đầu với nước nấu từ các loại lá như lá bưởi, sả, kinh giới, hoặc hương nhu để tóc thêm khỏe, suôn mượt và có mùi thơm dịu nhẹ.
• Ngoài ra, nhiều gia đình còn đun nước lá để xông hơi, phòng tránh cảm cúm, giúp cơ thể thải độc và tăng sức đề kháng.

Tết Đoan Ngọ không chỉ đơn thuần là một ngày lễ cổ truyền mà còn là dịp để mỗi người quan tâm hơn đến sức khỏe, gìn giữ phong tục tốt đẹp của cha ông. Biết rõ Tết Đoan Ngọ là ngày nào, đồng thời hiểu và tuân theo những điều nên làm cũng như cần tránh, sẽ giúp bạn đón một ngày trọn vẹn, an lành và nhiều phúc khí.

Để mâm cúng Tết Đoan Ngọ trở nên trọn vẹn về hình thức và ý nghĩa, bạn có thể tham khảo một số lưu ý quan trọng sau:

• Chọn lễ vật kỹ lưỡng: Nên sử dụng các loại hoa quả, thực phẩm tươi mới, có nguồn gốc rõ ràng, ưu tiên những sản vật mùa vụ đặc trưng tại địa phương.
• Chuẩn bị đúng thời điểm: Tốt nhất nên hoàn tất việc bày biện mâm lễ trước giờ Ngọ (11h – 13h), vì đây là thời khắc trung tâm của ngày Tết Đoan Ngọ, mang nhiều ý nghĩa trong quan niệm dân gian.
• Sắp xếp mâm cúng hài hòa: Mỗi món nên được trình bày ngăn nắp, cân đối giữa màu sắc và hình thức. Một mâm cúng chỉnh chu không chỉ đẹp mắt mà còn thể hiện sự kính trọng với tổ tiên và thần linh.
• Giữ thái độ trang nghiêm: Trong lúc thực hiện nghi thức cúng lễ, cần giữ tâm thế thanh tịnh, thành kính. Sự chân thành luôn là yếu tố quan trọng nhất trong các nghi lễ truyền thống.

Dù có sự khác biệt về món lễ giữa ba miền Bắc – Trung – Nam, nhưng điểm chung trong mâm cúng Tết Đoan Ngọ vẫn là tinh thần hướng về cội nguồn, giữ gìn truyền thống và gửi gắm ước nguyện cho một năm mạnh khỏe, bình an. Việc chuẩn bị mâm cúng không chỉ là nghi lễ đơn thuần mà còn là dịp để mỗi gia đình kết nối với giá trị văn hóa dân tộc.

Đừng quên theo dõi Góc tư vấn của Điện Máy Chợ Lớn để biết thêm nhiều thông tin và kiến thức hữu ích bạn nhé!