Chất độc Xyanua là gì và trong tự nhiên có ở đâu?

Xyanua là một chất độc cực mạnh, hấp thu nhanh qua đường tiêu hóa, niêm mạc và hô hấp, sau đó lan truyền khắp cơ thể, gây ngộ độc và có thể dẫn đến tử vong. Hãy cùng Siêu Thị Điện Máy – Nội Thất Chợ Lớn tìm hiểu về chất độc Xyanua qua bài viết dưới đây.

Chất độc Xyanua là gì và trong tự nhiên có ở đâu?

Xyanua là một hợp chất hóa học chứa nhóm cyano, được biết đến là một chất cực độc từ đầu thế kỷ XIX. Xyanua có thể tồn tại ở dạng khí, lỏng hoặc rắn. Đây là một chất độc không màu, có mùi giống hạnh nhân, nhưng không phải ai cũng có thể nhận biết được mùi này.

Chất độc Xyanua tác động nhanh chóng, cản trở quá trình sử dụng oxy của cơ thể, gây tổn thương nghiêm trọng đến các cơ quan quan trọng.

Xyanua (Cyanide) là một chất độc cực kỳ nguy hiểm, có khả năng đe dọa trực tiếp đến tính mạn

Xyanua là một chất khó nhận biết qua mùi vị và có thể tìm thấy từ nhiều nguồn khác nhau:

• Trong tự nhiên: Xyanua tồn tại trong không khí, nước, đất đá và một số thực phẩm như hạnh nhân, đậu ngự, măng tươi, sắn tươi, táo, mận, đào…
• Trong không gian: Gốc xyanua (CN) được phát hiện giữa các vì sao, trong đó cyanogen (CN)2(CN)_2(CN)2 được dùng để đo nhiệt độ của các đám mây liên sao.
• Từ quá trình nhiệt phân và đốt cháy: Hydro xyanua (H−C≡N)(H−C≡N)(H−C≡N) sinh ra khi đốt cháy vật liệu trong điều kiện thiếu oxy, như khí thải động cơ, khói thuốc lá hoặc nhựa chứa acrylonitrile (CH2CHCN)(CH_2CHCN)(CH2CHCN).
• Từ các dẫn xuất hữu cơ: Theo IUPAC, hợp chất hữu cơ chứa nhóm −C≡N được gọi là nitrile, thường không giải phóng ion xyanua. Tuy nhiên, cyanohydrin (R2C(OH)CN)(R_2C(OH)CN)(R2C(OH)CN), khi có nhóm hydroxyl (−OH) và xyanua (−CN) liên kết cùng một nguyên tử cacbon, có thể giải phóng hydro xyanua (HCN).

Xyanua ở dạng lỏng có thể thẩm thấu qua da và mắt. Khi xâm nhập vào cơ thể, nó liên kết với các metalloenzyme quan trọng, đặc biệt là cytochrome oxidase, khiến quá trình hô hấp tế bào bị ức chế dù oxy vẫn có sẵn. Do nhu cầu tiêu thụ oxy cao, não và tim là hai cơ quan chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Xyanua, còn gọi là cyanide, là một trong những hóa chất bị cấm lưu hành trái phép trên thị trường hiện nay.

Mức độ nguy hiểm của xyanua phụ thuộc vào nhiều yếu tố như dạng tồn tại (lỏng, rắn, khí), độ tuổi, cân nặng, tình trạng sức khỏe và thời gian tiếp xúc. Thông thường, hít phải xyanua ở nồng độ 270 ppm dưới dạng khí hoặc hấp thụ từ 50 – 200 mg ở dạng lỏng hoặc rắn có thể đe dọa đến tính mạng. 

Khi nhắc đến xyanua, nhiều người thường liên tưởng đến các vụ đầu độc, bởi đây là một trong những chất độc gây tử vong nhanh nhất từng được biết đến. Thời gian tử vong sau khi nhiễm xyanua có thể kéo dài từ vài phút đến vài giờ, tùy vào liều lượng và thể trạng của nạn nhân. Đặc biệt, chất độc này phát huy tác dụng nhanh hơn nếu được tiêm trực tiếp vào tĩnh mạch hoặc hít phải hydro xyanua (HCN). Vì vậy, nếu nghi ngờ bản thân hoặc người xung quanh bị nhiễm xyanua, cần liên hệ ngay với cơ sở y tế để được cấp cứu và xử lý kịp thời.

Chất độc xyanua có thể phát tác và gây ảnh hưởng đến sức khỏe chỉ trong vòng vài giây đến vài phút

Các triệu chứng nhiễm xyanua có thể xuất hiện chỉ trong vài giây, vài phút hoặc vài giờ, tùy vào mức độ tiếp xúc. Cơ thể có thể phản ứng với các biểu hiện như: da ửng đỏ, hơi thở có mùi hạnh nhân, chóng mặt, đau đầu, khó thở, giãn đồng tử…

Những triệu chứng này xảy ra do tình trạng thiếu oxy trong mô cơ thể. Nếu phát hiện ai đó có dấu hiệu nghi nhiễm xyanua, cần lập tức liên hệ cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời, tránh nguy hiểm đến tính mạng.

Trong hoặc sau khi tiếp xúc với lượng nhỏ: Đau tức ngực, lú lẫn, chóng mặt, đau mắt, kích động bất thường, khó thở, đau đầu, buồn nôn, rối loạn nhịp tim và hô hấp, bồn chồn, kiệt sức, thở khò khè…

Trong hoặc sau khi tiếp xúc với lượng lớn: Huyết áp biến động bất thường, tổn thương phổi nghiêm trọng, co giật, hôn mê, mất ý thức, nguy cơ tử vong cao.

Xyanua có thể được tìm thấy với hàm lượng đáng kể trong hạt và lõi của một số loại trái cây như hạnh nhân đắng, đào, táo, mơ… Trong thực vật, xyanua thường tồn tại dưới dạng glycoside xyanua, một hợp chất liên kết với phân tử đường, giúp cây trồng chống lại sự tấn công của động vật ăn cỏ.

Ngoài ra, sắn và măng cũng chứa một lượng lớn xyanua, có thể gây ngộ độc nếu tiêu thụ quá nhiều. Để đảm bảo an toàn khi chế biến các thực phẩm này, cần lưu ý:

• Đối với măng: Ngâm kỹ và thay nước nhiều lần, sau đó luộc chín và tiếp tục thay nước để loại bỏ chất độc. Nếu muối chua, cần để măng lên men hoàn toàn, có mùi chua đặc trưng và chuyển sang màu vàng trước khi sử dụng. Tránh ăn măng sống.
• Đối với sắn: Bỏ vỏ, cắt bỏ hai đầu và ngâm trong nước nhiều giờ trước khi luộc hoặc hấp. Khi luộc, nên mở nắp nồi để khí xyanua bay hơi.

Trên thực tế, nồng độ xyanua trong thực phẩm không quá cao. Nếu chế biến đúng cách và tiêu thụ với lượng vừa phải, thực phẩm này thường chỉ gây đầy hơi, khó tiêu hoặc choáng nhẹ đối với người có cơ địa nhạy cảm.

Sắn và măng là loại thực phẩm chứa một lượng lớn xyanua, có thể gây ngộ độc nếu tiêu thụ quá nhiều

Nếu không may tiếp xúc với xyanua, bạn cần thực hiện các bước sau để giảm thiểu tác hại của chất độc này đối với cơ thể:

Bước 1: Rời khỏi khu vực nguy hiểm

• Nếu xyanua tồn tại dưới dạng khí (HCN), nhanh chóng rời khỏi khu vực bị nhiễm độc và báo ngay cho cơ quan chức năng.
• Nếu phát hiện khí HCN trong phòng kín, cần lập tức ra khỏi phòng. Trường hợp ở ngoài trời, hãy nhanh chóng di chuyển vào nhà, đóng kín cửa để tránh tiếp xúc thêm.

Bước 2: Loại bỏ hóa chất khỏi cơ thể

• Trường hợp tiếp xúc với xyanua dạng khí: Cởi bỏ toàn bộ quần áo, phụ kiện, trang sức. Sử dụng khăn ướt lau sạch da hoặc tắm ngay để loại bỏ chất độc. Khi cởi quần áo, tránh kéo qua đầu để không làm chất độc tiếp xúc với mắt, mũi, miệng. Nếu đeo kính áp tròng, hãy tháo bỏ ngay và không tái sử dụng.
• Trường hợp tiếp xúc với xyanua dạng rắn hoặc lỏng: Dùng khăn sạch lau vùng da nghi nhiễm độc, mỗi lần lau nên sử dụng khăn khác nhau. Sau khi lau sạch, tắm lại bằng nước ấm và xà phòng để loại bỏ hoàn toàn chất độc. Tránh chà xát mạnh và không để nước chảy vào mắt, mũi, miệng. Nếu mắt bị kích ứng, đau rát hoặc nhìn mờ, hãy rửa ngay bằng nước ấm trong 10 – 15 phút, không dùng nước nhỏ mắt.

Bước 3: Đảm bảo an toàn sau khi làm sạch

• Lau khô tóc trước, sau đó mới lau khô cơ thể. Tốt nhất nên dùng các khăn khác nhau và vứt bỏ ngay sau khi sử dụng.
• Mặc quần áo sạch, thoải mái và đủ ấm để tránh hạ thân nhiệt đột ngột.
• Nhanh chóng tìm một vị trí an toàn và chờ sự trợ giúp từ nhân viên y tế hoặc cơ quan chức năng.
• Các đồ vật đã tiếp xúc với xyanua không nên bỏ chung với rác sinh hoạt. Hãy thông báo vị trí của chúng để nhân viên y tế xử lý đúng cách.

Cần nhanh chóng liên hệ với cơ sở y tế khi phát hiện dấu hiệu nhiễm độc xyanua

Lưu ý: Xyanua là một chất độc cực kỳ nguy hiểm, có khả năng gây tử vong nhanh chóng. Nếu bạn hoặc người xung quanh không may tiếp xúc với hóa chất này, cần ngay lập tức đến cơ sở y tế để được xử lý kịp thời. Trước khi thực hiện bất kỳ biện pháp sơ cứu nào, hãy nhanh chóng thông báo cho cơ quan chức năng và nhân viên y tế, đồng thời cung cấp đầy đủ thông tin về tình trạng sức khỏe, mức độ tiếp xúc và vị trí xảy ra sự cố để được hỗ trợ tốt nhất. Những thông tin trong bài viết chỉ mang tính tham khảo. 

Bài viết này đã cung cấp cho bạn đọc những thông tin tổng quan về chất độc Xyanua. Hy vọng rằng, những kiến thức này sẽ giúp bạn đọc nâng cao nhận thức về sự nguy hiểm của Xyanua, từ đó có ý thức hơn trong việc bảo vệ bản thân và những người xung quanh.

Chọn mua hàng giá tốt, chốt đơn ngay tại Siêu Thị Điện Máy – Nội Thất Chợ Lớn

Mua sắm tại Siêu Thị Điện Máy – Nội Thất Chợ Lớn không chỉ giúp bạn tiết kiệm tối đa với ưu đãi giảm giá cho các sản phẩm như điện thoại, tủ lạnh, tivi, máy lạnh… mà còn mang lại sự an tâm tuyệt đối. Tất cả sản phẩm đều là hàng chính hãng 100%, đi kèm chế độ bảo hành dài hạn và minh bạch. Ngoài ra, Siêu Thị Điện Máy – Nội Thất Chợ Lớn còn hỗ trợ trả góp 0% lãi suất với thủ tục đơn giản. 

>>> Đến với Siêu Thị Điện Máy – Nội Thất Chợ Lớn (xem chi nhánh gần nhất) để mua sắm sản phẩm chất lượng với giá siêu tốt ngay!