Lý giải ‘mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy’ là gì?

Bạn thường nghe câu “Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy” mỗi khi Tết đến xuân về, nhưng liệu bạn đã thực sự hiểu hết ý nghĩa sâu xa mà câu nói này truyền tải? Hãy cùng khám phá giá trị đặc biệt của từng ngày trong truyền thống văn hóa Việt Nam qua câu nói đầy ý nghĩa này!

Câu tục ngữ 'Mùng một Tết cha, mùng hai Tết mẹ, mùng ba Tết thầy' đã trở thành một câu nói quen thuộc trong văn hóa Tết của người Việt. Theo Giáo sư Ngô Đức Thịnh (nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Văn hóa Việt Nam) cho biết, chữ ‘Tết’ trong câu này thực chất là sự rút gọn của động từ 'chúc Tết'. Chúc Tết không chỉ là lời chúc đầu năm mà còn là một biểu tượng của đạo lý uống nước nhớ nguồn và sự tri ân, tôn trọng, đặc biệt là đối với cha mẹ và thầy cô.

Theo các chuyên gia văn hóa, trong các sách xưa đặc biệt là sách 'Câu cửa miệng' của Trần Duy Vôn ghi là 'mùng một Tết cha, mùng ba Tết thầy', chứ không có đoạn 'mùng hai Tết mẹ'. Sự thiếu vắng này có hai cách lý giải:

• Thứ nhất, vì cha với mẹ thường sống chung với nhau nên hà cớ gì Tết cha mà không Tết mẹ luôn một ngày. 

• Thứ hai, có thể ngày xưa cụm 'mùng hai Tết mẹ' đã bị người ghi chép bỏ sót hoặc vì cớ gì đó mà cố tình bỏ bớt cụm này. 

Tuy nhiên cả hai cách giải thích này có vẻ khó xảy ra, bởi cha mẹ đều là hai đấng sinh thành và tầm quan trọng của họ đối với mỗi người con là như nhau. Hơn nữa, trong tình cảm con người thì 'phụ mẫu tình thâm' luôn thiên về mẹ nhiều hơn. Các cụ xưa rất coi trọng lễ nghĩa, sao có thể sơ sót đến mức ăn Tết cha mà lại quên đi Tết mẹ? 

Giới nghiên cứu văn hóa dân gian cho rằng câu 'mùng một Tết cha, mùng hai Tết mẹ, mùng ba Tết thầy' thực chất là dân gian mới, được nảy sinh do cách cấu tạo tục ngữ theo kiểu nói kéo theo, bắt xắp, dài ra cho có vần vè.

Theo quan điểm này, việc thêm 'mùng hai Tết mẹ' có thể xuất phát từ sự hợp lý trong quan hệ gia đình: mùng 1 là chúc Tết bên nội, mùng 2 là chúc Tết bên ngoại và mùng 3 là Tết thầy cô. Phong tục ngày Tết này không chỉ giúp duy trì những giá trị truyền thống, mà còn làm nền tảng cho sự giao tiếp, sự tôn trọng và lòng hiếu kính trong xã hội Việt Nam.

‘Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy’ là câu tục ngữ thể hiện nét đẹp văn hóa của người Việt ta.

‘Mùng một Tết cha, mùng hai Tết mẹ, mùng ba Tết thầy’ nói về việc thăm họ hàng và kính trọng người lớn trong dịp Tết. Cùng tìm hiểu chi tiết về ý nghĩa sâu sắc của câu nói này nhé!

Trong sách ‘Việt Nam phong tục’ (1915), cụ Phan Kế Bính đã ghi chép lại phong tục cúng gia tiên và mừng tuổi ông bà, cha mẹ vào ngày mùng 1 Tết. Theo cụ, sau khi cúng gia tiên, con cháu sẽ ra mừng tuổi ông bà, cha mẹ và lạy hai lạy. Còn ông bà, cha mẹ sẽ mừng tuổi con cháu bằng một vài xu hoặc hào, gọi là tiền mừng tuổi.

Ngày nay, vào sáng mùng 1 Tết, con cháu thường thức dậy sớm, mặc quần áo đẹp, chuẩn bị mâm ngũ quả, bánh chưng, bánh tét… rồi đi chúc Tết họ hàng bên nội. Cha cũng không quên mừng tuổi con cháu, đồng thời gửi gắm những lời chúc tốt đẹp với mong muốn chúng học hành giỏi giang, thành đạt trong năm mới.

Con cháu sẽ cùng nhau về thăm nhà nội vào ngày mùng 1 Tết.

Ngày 'mùng 2 Tết mẹ' là dịp con cháu trở về thăm bên ngoại, tiếp nối những nghi thức Tết đầy ý nghĩa như ở nhà nội. Đây là lúc cả gia đình quây quần bên nhau, trao gửi những lời chúc tốt lành, sẻ chia niềm vui và hy vọng cho một năm mới an khang, hạnh phúc. Đặc biệt, đây còn là cơ hội quý giá để những người con gái đã đi lấy chồng xa quê được trở về thăm cha mẹ và xoa dịu nỗi nhớ nhung sau những tháng ngày xa cách.

Mùng 2 Tết là dịp để con cháu về thăm bên ngoại.

Người Việt từ xưa luôn coi trọng vai trò của người thầy, xem thầy như người cha thứ hai trong cuộc đời. Vì lẽ đó mà 'mùng 3 Tết thầy' đã gắn liền với truyền thống tôn sư trọng đạo của dân tộc.

Sau khi hoàn thành các nghi thức bày tỏ lòng hiếu kính với ông bà, cha mẹ hai bên nội ngoại, ngày mùng 3 Tết là dịp để con cháu đến thăm thầy cô, gửi gắm những lời chúc tốt đẹp, mong người bồi dưỡng giáo dục mình dồi dào sức khỏe. Đây cũng là cơ hội để bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc đối với những người đã tận tâm truyền dạy tri thức, dìu dắt ta trên hành trình trưởng thành.

Vào ngày mùng 3 Tết, các học sinh sẽ đến thăm và bày tỏ lòng tri ân đối với những người thầy đã tận tâm dìu dắt mình trên con đường học tập.

Câu nói “Mùng 1 Tết cha, mùng 2 Tết mẹ, mùng 3 Tết thầy” không chỉ là một truyền thống quen thuộc mà còn là lời nhắc nhở về lòng hiếu kính, sự biết ơn và tinh thần “uống nước nhớ nguồn” của người Việt. Hy vọng rằng qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ hơn về ý nghĩa sâu sắc của câu nói và thêm trân trọng những giá trị truyền thống tốt đẹp ấy!