Chủ nghĩa duy vật là gì? Sự khác nhau giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm

Trong suốt chiều dài lịch sử triết học, con người luôn không ngừng tìm kiếm câu trả lời cho những câu hỏi lớn về thế giới và bản chất của sự tồn tại. Một trong những học thuyết quan trọng nhất đã hình thành để giải thích các hiện tượng tự nhiên, xã hội là chủ nghĩa duy vật. Vậy chủ nghĩa duy vật là gì? Đóng vai trò như thế nào trong việc hình thành thế giới quan và phương pháp luận của con người? Cùng theo dõi bài viết dưới đây của Siêu Thị Điện Máy Chợ Lớn để tìm ra câu trả lời.

Chủ nghĩa duy vật là gì

Chủ nghĩa duy vật là một trường phái triết học cho rằng vật chất là yếu tố cơ bản trong tự nhiên. Theo quan điểm này, mọi hiện tượng tự nhiên và xã hội, bao gồm cả trạng thái tinh thần và ý thức đều là kết quả của sự tương tác vật chất. Chủ nghĩa duy vật đối lập với chủ nghĩa duy tâm, vốn cho rằng ý thức hoặc tinh thần quyết định sự tồn tại của thế giới. 

Chủ nghĩa duy vật đối lập với chủ nghĩa duy tâm

Có hai dạng chính của chủ nghĩa duy vật:

• Chủ nghĩa duy vật chất phác: Nhìn nhận vật chất một cách đơn giản, chưa phân tích sâu về mối quan hệ giữa vật chất và ý thức.
• Chủ nghĩa duy vật biện chứng: Kết hợp với phương pháp biện chứng, khẳng định vật chất tồn tại khách quan, vận động và phát triển theo các quy luật nội tại, đồng thời giải thích ý thức như một dạng phản ánh của vật chất.

Chủ nghĩa duy tâm là một trường phái trong triết học khẳng định rằng ý thức, tinh thần hoặc tư duy là yếu tố cơ bản, quyết định và có trước vật chất. Theo quan điểm của chủ nghĩa duy tâm, thế giới vật chất chỉ là sự phản ánh hoặc biểu hiện của ý thức con người hay một ý thức tuyệt đối nào đó (như Thượng đế, linh hồn vũ trụ, hay tinh thần vũ trụ…).

Có hai hình thức chính của chủ nghĩa duy tâm:

• Chủ nghĩa duy tâm chủ quan: Cho rằng thế giới tồn tại nhờ vào sự tri giác, cảm nhận của cá nhân. Tiêu biểu là triết gia George Berkeley với câu nói nổi tiếng “Tồn tại là được tri giác” (Esse est percipi).
• Chủ nghĩa duy tâm khách quan: Thừa nhận tồn tại một tinh thần hay ý thức khách quan (không phụ thuộc vào cá nhân con người) là cơ sở quyết định mọi sự vật. Đại diện tiêu biểu là G.W.F. Hegel, người cho rằng “ý niệm tuyệt đối” là bản chất của thế giới.

Chủ nghĩa duy tâm có hai hình thức chính

Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm là hai trường phái triết học lớn, đối lập nhau trong cách lý giải bản chất của thế giới. Chủ nghĩa duy vật cho rằng vật chất là cái có trước, tồn tại khách quan và độc lập với ý thức. Theo quan điểm này, ý thức chỉ là sự phản ánh của thế giới vật chất vào bộ óc con người, được hình thành thông qua hoạt động sống và kinh nghiệm thực tiễn. 

Chủ nghĩa duy vật và duy tâm là hai trường phái đối lập nhau

Ngược lại, chủ nghĩa duy tâm khẳng định rằng ý thức, tinh thần hoặc tư duy mới là cái có trước và quyết định vật chất. Theo đó, thế giới vật chất chỉ là sản phẩm của ý thức hoặc tồn tại nhờ được tri giác. Trong khi chủ nghĩa duy vật dựa trên quan sát, thực nghiệm và logic khách quan để nhận thức thế giới, thì chủ nghĩa duy tâm thường dựa vào suy luận chủ quan, trực giác hoặc niềm tin tâm linh. 

Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm có sự ảnh hưởng khác nhau

Chính sự khác biệt này đã dẫn đến việc hai trường phái triết học có những ảnh hưởng rất khác nhau. Theo đó, chủ nghĩa duy vật là nền tảng của khoa học hiện đại và tư duy biện chứng trong khi chủ nghĩa duy tâm thường gắn liền với các hệ tư tưởng tôn giáo, thần học hoặc triết học cổ điển như của Platon hay Hegel.

Bài viết của Siêu Thị Điện Máy - Nội Thất Chợ Lớn đã giải đáp chủ nghĩa duy vật là gì cũng như sự khác nhau giữa chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy tâm. Việc hiểu rõ chủ nghĩa duy vật không chỉ giúp con người lý giải khách quan các hiện tượng tự nhiên và xã hội mà còn góp phần xây dựng thế giới quan đúng đắn, phương pháp tư duy biện chứng trong đời sống hàng ngày.