Sáp nhập tỉnh thành: Tiêu chí để trở thành một đơn vị cấp tỉnh?

Sáp nhập tỉnh là quá trình hợp nhất hai hoặc nhiều đơn vị hành chính cấp tỉnh hoặc thành phố trực thuộc trung ương nhằm hình thành một đơn vị hành chính mới. Đây là quyết định do Nhà nước ban hành với mục tiêu tối ưu hóa hệ thống quản lý, nâng cao hiệu quả điều hành và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội. Việc sáp nhập phải tuân thủ các quy định pháp lý hiện hành và được Quốc hội thông qua.

Các chuyên gia nhận định rằng việc sáp nhập các tỉnh thành sẽ giúp giảm bớt gánh nặng trong công tác quản lý nhà nước

Các chuyên gia nhận định rằng việc sáp nhập các tỉnh thành sẽ giúp giảm bớt gánh nặng trong công tác quản lý nhà nước, đồng thời tạo ra không gian cho sự sáng tạo và phát triển tại các địa phương.

Gần đây, Bộ Chính trị và Ban Bí thư đã ban hành Kết luận 126, trong đó đặt ra nhiệm vụ tiếp tục tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị vào năm 2025. Kết luận này yêu cầu Đảng ủy Chính phủ phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương và Đảng ủy Quốc hội nghiên cứu các phương án sắp xếp, trong đó có việc sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững.

Gần đây, xuất hiện tin đồn trên mạng xã hội về việc sáp nhập 63 tỉnh thành còn 31 tỉnh, gây hoang mang dư luận. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại vẫn chưa có thông tin chính thức nào từ cơ quan chức năng xác nhận điều này. Vì vậy, đây là tin đồn không có cơ sở và không chính xác, việc lan truyền tin đồn có thể bị xử phạt theo quy định của nhà nước.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, để một đơn vị hành chính cấp tỉnh có thể được sáp nhập, cần phải đáp ứng ba tiêu chí cơ bản: diện tích, dân số và số lượng đơn vị hành chính cấp huyện.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, để một đơn vị hành chính cấp tỉnh có thể được sáp nhập, cần phải đáp ứng ba tiêu chí cơ bản.

Theo Nghị quyết 1211/2016/UBTVQH13 và Nghị quyết 27/2022/UBTVQH 15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các tiêu chuẩn đối với đơn vị hành chính cấp tỉnh để được sáp nhập được quy định như sau:

Tiêu chuẩn của tỉnh

1. Quy mô dân số:

a) Tỉnh miền núi, vùng cao từ 900.000 người trở lên;

b) Tỉnh không thuộc điểm a khoản này từ 1.400.000 người trở lên.

2. Diện tích tự nhiên:

a) Tỉnh miền núi, vùng cao từ 8.000 km2 trở lên;

b) Tỉnh không thuộc điểm a khoản này từ 5.000 km2 trở lên.

3. Số đơn vị hành chính cấp huyện trực thuộc có từ 09 đơn vị trở lên, trong đó có ít nhất là 01 thành phố hoặc 01 thị xã.

Dựa theo số liệu của Tổng cục Thống kê, hiện nay có 21 tỉnh thành chưa đạt tiêu chuẩn đơn vị cấp tỉnh dựa theo 2 tiêu chí là diện tích và dân số bao gồm:

Số lượng tỉnh sau khi sáp nhập sẽ phụ thuộc vào mức độ quyết liệt của chính sách và phương pháp triển khai các tiêu chí. Dưới đây là ba kịch bản có thể xảy ra:

Phương án: Chỉ sáp nhập những tỉnh không đạt tối thiểu 50% các tiêu chí hiện hành, bao gồm dân số tối thiểu 450.000 người đối với tỉnh miền núi, 700.000 người đối với tỉnh đồng bằng hoặc có diện tích quá nhỏ.

Ví dụ:

• Bắc Kạn (314.000 người) có thể sáp nhập vào Thái Nguyên.
• Lai Châu (460.000 người) có thể nhập vào Điện Biên.
• Hà Nam (861 km²) có thể sáp nhập với Nam Định hoặc Hà Nội.

Kết quả: Dự kiến sẽ giảm khoảng 8-13 tỉnh, còn lại từ 50 đến 55 tỉnh.

Nhận xét: Kịch bản này là thận trọng, nhằm tránh những xáo trộn lớn, và phù hợp với giai đoạn thí điểm từ 2022 đến 2026.

Phương án: Tiến hành sáp nhập các tỉnh không đạt cả hai tiêu chí về dân số và diện tích, đồng thời kết hợp một số tỉnh nhỏ lân cận để tạo nên những đơn vị hành chính vững mạnh hơn.

Ví dụ:

• Bắc Kạn, Cao Bằng và Lạng Sơn có thể sáp nhập thành một tỉnh vùng núi Đông Bắc.
• Hà Nam, Ninh Bình và Nam Định có thể tái lập tỉnh "Hà Nam Ninh," một tỉnh đã từng tồn tại từ năm 1976 đến 1991.
• Hậu Giang và Vĩnh Long có thể nhập vào Cần Thơ.

Kết quả: Dự kiến sẽ giảm từ 18 đến 23 tỉnh, còn lại từ 40 đến 45 tỉnh.

Nhận xét: Kịch bản này đạt được sự cân bằng giữa mục tiêu tinh gọn và việc đảm bảo liên kết vùng, khả thi cho giai đoạn từ 2026 đến 2030.

Phương án: Thực hiện sáp nhập triệt để theo vùng kinh tế - xã hội, tập trung vào việc lấy các tỉnh lớn làm trung tâm, nhằm loại bỏ gần một nửa số tỉnh hiện tại.

Ví dụ:

• Hà Nội có thể mở rộng, sáp nhập Vĩnh Phúc, Bắc Ninh và Hà Nam.
• Hải Phòng có thể nhập Thái Bình và Hải Dương.
• Đồng Nai, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu có thể hợp nhất thành một tỉnh lớn thuộc Đông Nam Bộ.

Kết quả: Dự kiến sẽ giảm từ 28 đến 33 tỉnh, còn lại từ 30 đến 35 tỉnh.

Nhận xét: Đây là một kịch bản táo bạo, phù hợp với quan điểm của một số chuyên gia như ông Lê Như Tiến (nguyên đại biểu Quốc hội), người đã đề xuất giảm số tỉnh xuống một nửa. Tuy nhiên, kịch bản này có thể gây ra xáo trộn lớn trong tổ chức hành chính và tâm lý xã hội.

Xét theo lộ trình do Bộ Nội vụ đề xuất (thí điểm từ 2022-2026 và hoàn thiện từ 2026-2030) cùng với kinh nghiệm từ việc sáp nhập cấp huyện và xã trước đây (giảm 8 huyện và 563 xã từ 2016-2021), kịch bản giảm vừa với dự kiến còn 40 - 45 tỉnh được coi là khả thi nhất đến năm 2030. Dưới đây là một số lý do:

• Tính thực tế: Việt Nam hiện chưa hoàn toàn sẵn sàng cho việc sáp nhập triệt để do những phức tạp liên quan đến địa giới, nhân sự và các thủ tục hành chính.
• Kinh nghiệm lịch sử: Mặc dù lần sáp nhập năm 1976 đã giảm số tỉnh từ 72 xuống còn 38, nhưng sau đó nhiều tỉnh đã phải tách lại vì khó khăn trong quản lý, cho thấy cần phải thận trọng trong quá trình này.
• Mục tiêu chính sách: Việc giảm khoảng 1/3 số tỉnh (tương đương với 20-25 tỉnh) được xem là hợp lý, nhằm cân bằng giữa việc tinh gọn bộ máy và giữ ổn định cho các địa phương.

Việc sáp nhập tỉnh là một bước đi chiến lược nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển vùng. Tuy nhiên, để triển khai thành công, cần có sự cân nhắc kỹ lưỡng về các yếu tố địa lý, dân số, kinh tế và văn hóa. Việc sáp nhập tỉnh không chỉ là bài toán hành chính mà còn ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân, đòi hỏi quá trình thực hiện minh bạch, đồng thuận và phù hợp với tình hình thực tế.